برنامه نت پیشگیرانه چیست؟

برنامه نت پیشگیرانه تلاشی کنش‌گرایانه (و نه واکنشی) برای نگهداری، تعمیرات و تعویض تجهیزات و توان جلوگیری از خرابی‌ها، پیش از احتمال وقوع آن‌ها است. یک برنامهٔ نت پیشگیرانه با حفظ بازدهی عملیات نگهداشت، عمر استفاده از تجهیز را نیز افزایش داده و باعث کاهش هزینه‌های مستقیم و سربار نگهداری و تعمیراتی سازمان می‌شود.

با طراحی یک برنامهٔ نت پیشگیرانه موثر، سازمان بهبود قابل توجهی در فرایند‌های کلی کسب‌و‌کار خود تجربه می‌کند که می‌تواند شامل افزایش تولید، کاهش ضایعات، بهبود انجام کار و کاهش توقف‌های غیرمنتظره در تجهیزات باشد.

مزایای ذکر شده را با آمار‌های فعلی در عموم سازمان‌هایی که، عملیات نگهداری و تعمیرات آن‌ها در وضعیت واکنشی به سر می‌برد، مقایسه کنید:

• بهره‌وری اغلب کارهای نگهداری تعمیراتی سازمان‌ها بین ۱۰ تا ۴۰ درصد است
• بیش از ۵۰ درصد زمان، صرف رسیدگی به کارهای اضطراری می‌شود
• نگهداری و تعمیرات واکنشی ۳ تا ۵ برابر نگهداشت پیشگیرانه هزینه‌بر است

یافته‌های بالا می‌تواند به معنی عقب‌نشینی سازمان از اهداف تولید، انطباق با مقررات ایمنی و موافقت‌نامه‌های سطح خدمات (SLA) باشد. با این اوصاف به نظرتان اگر سطح بهره‌وری در واحد نگهداری و تعمیرات از ۴۰ درصد به ۶۰ درصد برسد چه تغییری در اندازهٔ سازمان شما و نفوذ شما در بازار رخ خواهد داد؟ اگر این عدد به ۸۰ درصد برسد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ اما سوال اصلی این‌جا است که برای ارتقای سطح بهره‌وری چه کار می‌توان کرد؟

مشخصات برنامه نت پیشگیرانه در کلاس جهانی چیست؟

برنامه‌های نگهداشت و تعمیرات در کلاس جهانی حتماً رویکرد پیشگیرانه و حتی پیشگویانه دارند. در چنین برنامه‌هایی اقدامات پیشگیرانه بالغ بر ۶۰ درصد یا حتی بیش‌تر از کل فعالیت‌های نگهداشت را شامل می‌شوند.

با انتخاب چنین رویکردی دیگر کار‌های اضطراری چالش روزانهٔ سازمان ما نیست. تیم نگهداشت و بهره‌برداری ما دیگر یک تیم اطفای حریق نیستند که بصورت مستمر درگیر رفع خرابی‌های پیش‌بینی نشده باشند و مانند یک مامور آتش نشانی در انتظار رخداد خرابی بعدی بمانند. یک برنامه نت پیشگیرانهٔ کارآ بازتاب‌دهندهٔ هدف‌های آیندهٔ سازمان و ادغام‌‌کنندهٔ بهترین شیوه‌های برنامه‌ریزی، پیاده‌سازی و ارزیابی است. نت پیشگیرانه شامل برنامه‌ریزی، زمان‌بندی، هماهنگی و قابلیت اطمینان در طول زمان است.

داشتن برنامهٔ نت پیشگیرانه در سطح کلاس‌های جهانی منجر به بهبود کیفیت تولید و خدمات، کاهش هزینه‌ها، افزایش زمان آماده به کار تجهیزات (Uptime)، افزایش اثربخشی کلی تجهیزات (OEE) و بهبود عوامل دیگر می‌شود.

در نت پیشگیرانه تمرکز سازمان از رویکرد «واکنش به مشکل» و ایدئولوژی دویدن به دنبال مشکلات تجهیزات به «تجزیه و تحلیل عملکرد تجهیز» و «بهبود مداوم فرایند نگهداشت» تغییر می‌یابد.

به عنوان مثال، طبق نتایج حاصل از مطالعه‌ای، برخی سازمان‌هایی که از نت پیشگیرانه بهره می‌برند نتایج زیر را به دست آورده‌اند:

• دست‌یابی به کاهش ۸۵ درصدی زمان توقف‌ها در ۶ ماه
• رسیدن به نرخ آماده به کار ۹۹.۸ درصد در تجهیزات
• انطباق ۱۰۰ درصدی با موافقت‌نامه‌های سطح خدمات (SLA)

اثرات بکارگیری نت پیشگیرانه

خب چگونه یک برنامهٔ نت پیشگیرانه طراحی کنیم؟ ۶ گام زیر مراحل گام‌به‌گام در طراحی یک برنامهٔ نت پیشگیرانه را توضیح می‌دهد.

گام ۱: تعیین هدف نهایی

موثرترین راه برای آغاز روند طراحی برنامهٔ نت پیشگیرانه شروع از نقطهٔ پایانی‌ای است که در ذهن داریم. پاسخ به این سوال که شرکت یا سازمان ما می‌خواهد با یک برنامهٔ نت پیشگیرانه به چه چیزی برسد؟ با پاسخ به این سوال می توانید روش‌های خود را با اهداف سازمانی تنظیم کنید.

به عنوان مثال هدف بسیاری از کارخانه‌ها و سازمان‌های تولید‌ی بهبود نرخ بهره‌وری کار است. در چنین حالتی فرایند‌های شما در نت پیگشیرانه باید به سمت اهدافی چون کاهش زمان توقف‌ تجهیزات، بهبود میزان کار‌های خاتمه‌یافته و حداکثر‌سازی زمان قابل دسترسی هر ماشین برای تولید حرکت کند.

برخی سازمان‌ها هدف‌شان از به‌کارگیری نت پیشگیرانه اطمینان از انطباق کارهای صورت گرفته با قوانین است. در این صورت تمرکز شما باید دستیابی به نتایجی چون افزایش میزان نگهداشت برنامه‌ریزی شده، رهگیری کارکنان و تاریخچهٔ کار باشد.

گام ۲: تعیین ساختار سلسله مراتبی دارایی‌های فیزیکی و تجهیزات

گام اساسی دیگر در جهت توسعهٔ یک برنامهٔ نت پیشگیرانه تعیین لیست دارایی‌های فیزیکی و معین کردن ساختار سلسله‌مراتبی (درختواره کلاس تجهیز و درختواره تجهیز) آن است. سلسله‌مراتب تجهیز رابطهٔ میان بالاترین سطح از تجهیزات و واحد‌های زیرینش را مشخص می‌کند. چنین سلسله مراتبی به ما اجازه می‌دهد تا به راحتی میزان اهمیت عملکرد نگهداشت بر هر یک از دارایی‌های فیزیکی اعم از قطعات، بخش‌ها و تجهیزات را شناسایی کنیم. چند نکته‌ای که برای شروع ساخت سلسله‌مراتب دارایی‌های فیزیکی باید در نظر بگیریم عبارتند از:

دوباره از نقطهٔ انتهایی که در ذهن دارید شروع کنید. در نظر بگیرید چه چیزی تجهیزات شما را برای سازمان حیاتی و دارای ارزش می‌سازد.

• هزینهٔ کل مالکیت (TCO) برای هر تجهیز چه قدر است؟
• اگر این تجهیز خاموش شود بر روی ایمنی چه تاثیری خواهد گذاشت؟

مطمئن شوید که سلسله‌مراتب دارایی‌های فیزیکی شما منحصر به فرد باشد. ساختار سلسله‌مراتبی دارایی‌های فیزیکی نباید از جای دیگر کپی شده باشد. یک برنامهٔ نت پیشگیرانهٔ خوب روی ساختاری از سلسله‌مراتب دارایی‌های فیزیکی بنا می‌شود که مخصوص همان سازمان تهیه شده باشد.

• برای نمونه، به نمودار سلسله‌مراتبی زیر نگاه کنید. چه گروه‌بندی‌هایی نظر شما را به خود جلب کرده؟ جغرافیای طبیعی‌ای که شما را به سمت این شکل از ساختار سلسله مراتبی هدایت کرده چیست؟

ساختار سلسله‌مراتبی دارایی‌های فیزیکی

• برای دارایی‌های فیزیکی رابطهٔ والد – فرزندی داشته باشید. به عنوان مثال در سلسه‌مراتب تجهیزات یک تراکتور ممکن است در دو سطح بالاتر از سیستم کاربراتور خود طبقه‌بندی شده باشد.

تجهیزات خود را بر اساس درجهٔ اهمیت رتبه‌بندی کنید. رتبه‌بندی دارایی‌های فیزیکی بر اساس درجهٔ اهمیت ابزاری برای سنجش نحوه و مقیاس تاثیر خرابی‌ها بر کلیت سازمان است و کمک می‌کند سازمان کار‌ها را اولویت‌بندی کند. این که خرابی چه تجهیزی بیش‌ترین زیان را برای تولید، رساندن سفارش مشتریان یا ایمنی سازمان شما دارد آن‌ها را بالاترین رتبه در دارایی‌های فیزیکی شما می‌رساند. یک روش خلاقانه برای رتبه‌بندی تجهیزات بصورت پیشفرض در راهکار نرم‌افزاری «مدیریت نگهداشت دارایی‌های فیزیکی» پگاه آفتاب قرار داده شده است. در این روش اهمیت هر یک از تجهیزات براساس چهار مولفه اصلی «جنبه تأثير بر توليد»، «جنبه ايمني»، «جنبه نگهداري و تعميرات» و «جنبه اثرات زيست محيطي» و در قالب مجموعا ۱۵ معیار تعیین می‌گردد. و با توجه به درجه اهمیت تجهیز مورد نظر در هر یک از این معیارها میزان اهمیت تجهیز استخراج می‌شود.

گام ۳: اختصاص کارها و نیروها

برنامهٔ نت پیشگیرانه، چه نوشته شده باشد یا در یک CMMS ثبت شده باشد باید شامل لیستی از ابزار لازم برای انجام کار مانند بالابر، لیفتراک، دریل‌ها، آچار‌ها و غیره باشد. برنامه‌ریزی‌های شغلی (Job Plan) باید شامل اطلاعاتی اعم از مقیاس شغل، مهارت‌های مورد نیاز و ساعت‌ کاری مورد نیاز باشد تا به وسیلهٔ آن سرپرست مهارت‌های مورد نیاز را اختصاص داده و کارها را زمان‌بندی کند.

برنامه‌ریزی‌های شغلی به حفظ سازماندهی، کنترل و کارآمدی نیروها منجر می‌شود. این کارها از به وجود آمدن تاخیر‌ جلوگیری می‌کند و ابهامات معمول در انجام کارها را مرتفع می‌سازد. یک برنامه‌ریزی کارآمد باید شامل موارد زیر باشد:

• اطلاعات گام به گام از نحوهٔ انجام کار
• لیستی از ابزار‌های اختصاصی مورد نیاز برای تکمیل کار
• لیستی از مهارت‌های مورد نیاز برای انجام کار
• لیستس از مواد اولیه و قطعات
• هر عکس، نمودار ، نقشه و یا هر مستند کمکی دیگر
• روش‌های عملیاتی استاندارد (SOP) لازم برای انجام کار
• هر گونه دستورالعمل ایمنی حیاتی، رویه‌های lockout tagout و غیره

برنامهٔ نگهداشت تعیین می‌کند که نیروها با استفاده از مواد اولیه «چه کاری» را «چگونه» انجام دهند؛ اما جدول زمان‌بندی نگهداشت شامل «چه زمانی؟» و «چه کسی؟» است. برنامه‌ریزی و زمان‌بندی دقیق مهم‌ترین عامل در دستیابی به یک رویکرد پیش‌اقدامانه در نگهداشت است. در واقع، مهندسی چرخه عمر بنا نهاده شده است تا به ازای هر ساعت برنامه‌ریزی موثر، سه ساعت در زمان کار نگهداری و تعمیر صرفه‌جویی شود و یا معادل آن مصرف مواد و یا زمان‌های توقف کاهش یابد.

گام ۴. با یک تصویر بزرگ شروع کنید: جدول زمان‌بندی بلند مدت

مهم نیست که شما با راه‌اندازی یک برنامهٔ نت پیشگیرانه در پی کسب چه چیزی هستید؛ مهم اینست که تا حد امکان مهم‌ترین تجهیزات سازمان را داخل برنامهٔ نت پیشگیرانه بگنجانید. با استفاده از داده‌های به دست آمده از سلسله مراتب دارایی‌های فیزیکی و رتبه بندی آن‌ها بر اساس درجهٔ اهمیت، اولین تجهیزات کاندید شده را برای ورود اطلاعات نت پیشگیرانه انتخاب نموده و کار خود را آغاز کنید.

هنگامی که تجهیزی انتخاب شد با تصویری بزرگ روبرو خواهیم بود؛ تصویری که از ساخت یک جدول زمان‌بندی برای تجهیز در طول مدتی به اندازهٔ یک سال و یا بیشتر باید ساخته و پرداخته شود. وظایف روزانه، هفتگی، ماهانه، فصلی، نیم‌سال و سالانه را بر اساس توصیه‌های سازنده، تاریخچهٔ دارایی و ورودی‌های تیم عملیاتی لیست کنید. سپس این فرایند را برای همهٔ تجهیزات حیاتی‌ سازمان ادامه دهید. توجه کنید لزوما توصیه‌ها و دستورالعمل‌های سازنده مناسب شرایط محیطی و محاطی تجهیزات و یا سازمان شما نیست.

ابزار نرم‌افزاری زمان‌بندی نت پیشگیرانه موجود در بستهٔ نرم‌افزاری CMMS پگاه افتاب با زمان‌بندی خودکار درخواست‌ کار‌ها بر اساس انواع «تقویمی»، «سررسید مقداری»، «بازهٔ پارامتری» و «مشروط دوره‌ای» میزان کارهای دستی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

وقتی شما به عنوان مدیر بهره‌برداری و نگهداشت تجهیزات قادر باشید با چند کلیک ماوس، برنامه نت پیشگیرانه‌ای را تخصیص دهید، خواهید دید که هماهنگی بین بخشی برای انجام درخواست کارها، ارتباط و هماهنگی میان جداول زمان‌بندی نت، ارتباط نیروها و مدیران نگهداشت و هماهنگی و اخذ مجوز از بخش‌های داخلی و یا ذی‌نفعان و ناظران خارج سازمان، به شکل فوق‌العاده‌ای بهبود می‌یابد. این موضوع هم‌چنین به کاسته شدن از تاخیرات رایج در انجام کار‌ها کمک می‌کند، چون شما قادرید برنامه انجام درخواست‌ کار‌ها را با توجه به دسترسی به منابع و ظرفیت‌ها و مجوزهای موجود تغییر دهید.

با درک بهتر وظایف حیاتی تعریف شده برای یک سال، دیگر برنامه‌ریزی هفتگی یک برنامه نگهداشت برای تیم نگهداشت وظیفه‌ای رعب‌آور نیست. برنامه‌های هفتگی شامل کارهای نگهداشت پیشگیرانه، روش‌های مشخص شده، اختصاص قطعات یدکی لازم و هم‌چنین مقداری انعطاف برای کارهای اضطراری و ممیزی‌های مختلف است. این جداول زمان‌بندی کوتاه مدت به صورت لایه لایه در میان جدول بلند‌مدت قرار می‌گیرند. در ادامه به چند اصل برای بهبود برنامه‌ریزی توجه کنید:

پیش‌نیاز‌های برنامه‌ریزی

اصل ۱: برای برنامه‌هایی با کم‌ترین سطح مورد نیاز مهارت این موارد را شناسایی کنید:

• تعداد افرادی که برای کامل کردن کار نیاز است
• مقدار ساعت کاری مورد نیاز
• مدت زمان انجام کار

اصل ۲: به یاد داشته باشید که زمان‌بندی و اولویت‌بندی کار‌ها بی‌نهایت مهم هستند پس تمام تلاش و زمان‌تان را صرف آن کنید

ایجاد معیار برنامه‌ریزی

اصل ۳: زمان‌بندی را براساس پیش‌بینی محدودیت‌ها مانند میزان زمان دردسترس مهمترین مهارت‌های مورد نیاز انجام دهید.

اصل ۴: برای انجام کارهای اضطراری احتمالی میزانی از درصد آماده به کار نیروها را در هر ساعت آزاد بگذارید

اصل ۵: یک رهبر برای نیروها پیدا کنید و مسئولیت‌هایی مانند موارد پایین را به او تفویض کنید:

• تهیهٔ یک زمان‌بندی روزانه
• نام‌گذاری وظایف
• هماهنگ‌سازی منابع

تنظیم شاخص‌های کلی برای کنترل زمان‌بندی

اصل ۶: اندازه‌گیری عملکرد با تجزیه و تحلیل موفقیت‌های زمان‌بندی

• پایش و اندازه‌گیری عملکرد برای استاندارد‌سازی بهبود مداوم
• تهیه بازخورد‌ها و تجزیه و تحلیل دقت برنامه زمان‌بندی سازمانی

طبق نتایج حاصل از مطالعه‌ای، برخی سازمان‌هایی که از نت پیشگیرانه بهره می‌برند نتایج زیر را به دست آورده‌اند:

• دست‌یابی به کاهش ۸۵ درصدی زمان توقف‌ها در ۶ ماه
• رسیدن به نرخ آماده به کار ۹۹.۸ درصد در تجهیزات
• انطباق ۱۰۰ درصدی با موافقت‌نامه‌های سطح خدمات (SLA)

گام ۶: آموزش نیروها و ایجاد ارتباط بین آن‌ها و اهداف برنامه

برنامهٔ نت پیشگیرانه به همان‌اندازه‌ای مثمر ثمر است که توسط افراد درک شده و به کارگرفته می‌شود. اگر نیروهای شما نحوهٔ انجام وظایف در این سیستم را بلد نباشند و یا تغییرات به وجود آمده و نحوهٔ تاثیر این تغییرات بر ساده‌تر شدن کارها را درک نکنند برنامهٔ نت پیشگیرانه شکست خواهد خورد.

اختصاص زمان برای آموزش وظایف نت پیشگیرانه به کارکنان در موفقیت برنامهٔ نت پیشگیرانه امری بسیار حیاتی است. ارائهٔ دوره‌های آموزشی به فهم بهتر مفاهیم «چگونگی» و «چه زمانی» در مبحث نگهداشت توسط کارکنان کمک شایانی خواهد کرد. کارکنان شیوهٔ عملکرد صحیح را یاد می‌گیرند، زمان آزمون و خطا به حداقل می‌رسد و از تعمیرات پرهزینه به دلیل بازرسی‌های ناقص و کم‌اثر جلوگیری خواهد شد.

حفظ کارکنان در چرخهٔ «چگونگی» «چه زمانی» و البته «چرایی» نت پیشگیرانه و به طور واضح برقراری ارتباط و نشان دادن مزایای برنامهٔ نت پیشگیرانه به آن‌ها بسیار مهم است. هم‌چنین استقبال تیم نگهداشت از ایده‌های خلاقانهٔ، توجه نشان دادن به موفقیت‌ها و دخالت دادن تیم نگهداشت در کار طراحی برنامه از عوامل مهم دیگر موفقیت است. هم‌چنین تعیین مشوق‌هایی برای اعضای تیم نگهداشت هم می‌تواند به موفقیت یک برنامهٔ نت پیشگیرانه کمک شایانی کند.

طراحی یک برنامهٔ نت پیشگیرانه به هیچ عنوان کار کوچکی نیست. این کار نیاز به تهیهٔ رویه‌های مشخص و برنامه زمان‌بندی نگهداشت و به همان اندازه تخصیص زمان برای آموزش و برقراری ارتباط نیروی انسانی شما دارد. با تمام این دشواری‌ها قدرت یک برنامهٔ نت پیشگیرانه غیرقابل انکار است.

در چنین شرایطی برنامهٔ نت پیشگیرانه قادر است سازمان‌ها را به اهداف مرتبط با نگهداری و تعمیرات در بلند مدت و کوتاه مدت برساند؛ به شرایط بهتر نگهداشت تجهیزات کمک کند، هزینه‌ها و زمان‌های توقف را کاهش دهد و بسیاری نتایج دیگر را به ارمغان بیاورد. همراهی برنامهٔ نت پیشگیرانه و یک برنامهٔ CMMS می تواند دستاوردهای برجسته‌ای مانند موارد زیر را حاصل کند:

• افزایش عمر دارایی‌ها و افزایش زمان آماده به کار تجهیزات
• کاهش ورود اطلاعات دستی
• کاهش کاغذبازی با قابلیت‌های اپلیکیشن اندرویدی جمع‌آوری داده‌ها
• افزایش بازدهی و بهره‌وری
• بهبود تطابق ممیزی‌ها با مستندات تهیه شده

اگر علاقه‌مند به مشاوره و اجرای برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات برای تجهیزات خود هستید با ما در تماس باشید.